İklimi Etkileyen Faktörler
İklimi etkileyen faktörler, bir yerde uzunca bir zaman süresince gözlemlenen ısı, nem, havada meydana iştirak eden basıncı, rüzgâr, yağış, yağış tarzı benzeri meteorolojik olayların vasatisine verilen isimdir. Havada oluşan bakımından farklı olarak da abuhava, bir yerin meteorolojik olaylarını uzunca süreler içerisinde gözlemler. Bir yerin iklimseli o yerin enlemine, yükseltisine, yer şekillerine, daima kar vaziyetine ve denizlere olan uzaklığına bağlıdır.
İklimi tetkik eden bilim dalına klimatoloji adı verilir.
Sıcaklık
İklim personellerinin en ehemmiyetlisi olan ısı, diğer abuhava elemanları temelden etkilemektedir. Mesela yağışın oluşabilmesi amaçlı yeryüzündeki suların buharlaşıp yükselmesi ve yoğunlaşması, sıcaklığa bağlıdır. Basınç ve rüzgârlar da sıcaklığın denetimi altındadır. Havanın ısınarak yükselmesiyle alçak basınç alanları; soğuyup alçalmasıyla da yüksek basınç sahaları meydana gelir. Oluşan 2 farklı basınç merkezi arasındaki havada meydana iştirak eden akımı da rüzgârı oluşturur.
Yer yüzünde ısı dağılışına yol açan etmenler şunlardır;
Güneş ışınlarının gelme açısı
Yer yüzünde ısı dağılışını etki eden en mühim etken, güneş ışınlarının gelme açısıdır. Çünkü; güneşten birim sahaya düşen enerji ölçüsü, güne ışınlarının gelme açısına yönelik değişir. Güneş ışınlarının yere değme açısı kalınlaştıkça, birim sahaya düşen enerji ölçüsü artar ve ısı değeri yükselir.
Dünya'nın tarzı, yerin global tarzı, her enlemin güneş ışınlarını farklı açılarla almasına yol açar. Güneş ışınları dünya'nın yörüngesine (Ekliptik) paralel olarak da gelirler. Ekliptik'e paralel iştirak eden ışık demetleri, Ekvator etrafına yüksek açılarla düşerken, kutuplara gerçek giderek daha dar açılarla yer yüzüne düşer.
Dünyanın senelik hareketi ve eksen eğikliği
Dünyanın yörüngesinden geçtiğimiz ekliptik düzlemi ile Ekvator düzlemi çakışık değildir. İçlerinde değişmeyen 23° 27' lık bir açı vardır. Bu açı sebebiyle güneş ışınlarının yüksek düştüğü noktalar sene içerisinde Ekvator'dan açısı denli kuzeye ve güneye kayar.
Dünya'nın gündelik hareketi
Dünya'nın şekline ilişkili olarak da tam yarısı karanlık, bir tam yarısı da aydınlıktır. Dünya'nın 24 saat içerisinde ekseni etrafındaki dönüşünü tamamlaması, karanlık yön ile aydınlık tarafın yer değiştirmesine yol açar.
Bakı ve eğim
Rastgele bir noktanın güneş ışınlarına olan konumuna baki denir. Güneşe dönük yamaçlar, güneş ışınlarını daha dik açıyla alçaklarından, sıcaklığı etki eden diğer koşulların eşdeğer meydana geldiği eğer bir yamaca yönelik daha yüksek sıcaklıklara sahiptirler.
Yükselti
Yer yüzü şekillerinin yükselti ve bakı benzeri nitelikleri, sıcaklığı mühim ölçüde etkiler. Isı atmosferde yükseldikçe düşer ve yükseklere çıkıldıkça atmosferin yoğunluğu, nem oranı ve kalınlığı azalır.
Nem
Nemin ısınma ısısı yüksektir. Bu sebeple nemin fazla miktarda meydana geldiği yerlerde gündelik ve senelik ısı değişimi daha yetersizdir.
Okyanus akıntıları
Okyanus akıntıları, önce harekete geçtikleri denizlerin sıcaklıklarını, eriştikleri meydanlara taşırlar.
Rüzgârlar
Havada oluşan kütleleri üzerinde bulundukları yüzeylerin sıcaklıklarından etkilenirler. Hava kütleleri, sahip oldukları sıcaklıkları eriştikleri meydanlara taşırlar.
Kara ve denizlerin dağılışı
Siyah ve denizlerin özgül ısıları ayrıdır. 1 gr ağırlığında bir cismin bir C sıcaklığa ulaşabilmesi amaçlı gereken enerji miktarına özgül ısı veya ısınma ısısı denir.
Bitki örtüsü
Bitki örtüsü, toprak üzerinde koruyucu bir örtü oluşturur. Bu örtü toprak neminin kısa zamanda buharlaşarak atmosfere karışmasını önler.
Basınç ve nem
Yer çekiminin etkisi ile yer küreyi çepeçevre saran gaz kütlesinin ağırlığına ya da atmosferi oluşturan gazların üzerinde bulundukları yüzeylere yaptığı etkiye havada oluşan basıncı denir.
21.01.2024 03:18:02
İklimi Etkileyen Faktörler ile ilgili bu madde bir taslaktır. Madde içeriğini geliştirerek Herkese açık dizin kaynağımıza katkıda bulunabilirsiniz. Sayfayı Düzenle
|
