İklimi Etkileyen Faktörler İklim, belirli bir bölgede uzun bir zaman dilimi boyunca gözlemlenen sıcaklık, nem, hava basıncı, rüzgâr, yağış ve yağış türü gibi meteorolojik olayların ortalamasına verilen isimdir. Havanın günlük değişimlerinden farklı olarak, iklim bir yerin meteorolojik olaylarını uzun süreler boyunca gözlemler. Bir bölgenin iklimi, o yerin enlemine, yükseltisine, yer şekillerine, sürekli kar varlığına ve denizlere olan uzaklığına bağlı olarak değişir. İklimi inceleyen bilim dalına klimatoloji adı verilir. Sıcaklık İklim elemanlarının en önemlisi olan sıcaklık, diğer atmosfer olaylarını temelden etkiler. Örneğin yağışın oluşabilmesi için yeryüzündeki suların buharlaşıp yükselmesi ve yoğunlaşması, sıcaklığa bağlıdır. Basınç ve rüzgârlar da sıcaklığın kontrolü altındadır. Havanın ısınarak yükselmesiyle alçak basınç alanları; soğuyup alçalmasıyla da yüksek basınç sahaları meydana gelir. Oluşan iki farklı basınç merkezi arasındaki hava akımı da rüzgârı oluşturur. Yeryüzünde Sıcaklık Dağılışını Etkileyen Etmenler Güneş Işınlarının Gelme Açısı Yeryüzünde sıcaklık dağılışını etkileyen en önemli etken, güneş ışınlarının gelme açısıdır. Güneşten birim alana düşen enerji miktarı, ışınların gelme açısına bağlı olarak değişir. Güneş ışınlarının yere düşme açısı arttıkça, birim alana düşen enerji miktarı artar ve sıcaklık değeri yükselir. Dünyanın şekli, yerin küresel yapısı nedeniyle her enlemin güneş ışınlarını farklı açılarla almasına yol açar. Güneş ışınları dünyanın yörüngesine (ekliptik) paralel olarak gelir. Ekliptik'e paralel gelen ışık demetleri, ekvator çevresine yüksek açılarla düşerken, kutuplara doğru daha dar açılarla yer yüzüne düşer. Dünyanın Yıllık Hareketi ve Eksen Eğikliği Dünyanın yörüngesinden geçtiğimiz ekliptik düzlemi ile ekvator düzlemi çakışık değildir. Aralarında değişmeyen 23° 27'lik bir açı vardır. Bu açı nedeniyle güneş ışınlarının yüksek düştüğü noktalar yıl içerisinde ekvator'dan açı kadar kuzeye ve güneye kayar. Dünyanın Günlük Hareketi Dünyanın şekline bağlı olarak da yarısı karanlık, yarısı da aydınlıktır. Dünyanın 24 saat içerisinde ekseni etrafındaki dönüşünü tamamlaması, karanlık ve aydınlık tarafın yer değiştirmesine yol açar. Bakış ve Eğim Rastgele bir noktanın güneş ışınlarına olan konumuna bakı denir. Güneşe dönük yamaçlar, güneş ışınlarını daha dik açıyla aldıklarından, sıcaklığı etkileyen diğer koşulların eşdeğer olduğu durumlarda daha yüksek sıcaklıklara sahiptirler. Yükselti Yeryüzü şekillerinin yükselti ve bakı gibi nitelikleri, sıcaklığı önemli ölçüde etkiler. Isı atmosferde yükseldikçe düşer ve yükseldikçe atmosferin yoğunluğu, nem oranı ve kalınlığı azalır. Nem Nemin ısınma ısısı yüksektir. Bu nedenle nemin fazla olduğu yerlerde günlük ve yıllık sıcaklık değişimi daha azdır. Okyanus Akıntıları Okyanus akıntıları, başlangıç noktalarındaki denizlerin sıcaklıklarını ulaştıkları bölgelere taşırlar. Rüzgârlar Hava kütleleri, üzerinde bulundukları yüzeylerin sıcaklıklarından etkilenirler. Hava kütleleri, sahip oldukları sıcaklıkları ulaştıkları bölgelere taşırlar. Kara ve Denizlerin Dağılışı Kara ve denizlerin özgül ısıları farklıdır. Bir gram ağırlığındaki bir cismin bir derece sıcaklığa ulaşabilmesi için gereken enerji miktarına özgül ısı veya ısınma ısısı denir. Bitki Örtüsü Bitki örtüsü, toprak üzerinde koruyucu bir örtü oluşturur. Bu örtü, toprak neminin kısa sürede buharlaşarak atmosfere karışmasını önler. Basınç ve Nem Yer çekiminin etkisi ile yer küreyi çevreleyen gaz kütlesinin ağırlığına ya da atmosferi oluşturan gazların üzerlerinde bulundukları yüzeylere yaptığı etkiye hava basıncı denir. |